CHÀO CÁC BẠN!
Trong
nhiều nghiên cứu, để chất lượng đề tài được nâng cao thì việc phỏng vấn các đối
tượng liên quan là rất cần thiết, thậm chí là bắt buộc phải có. Bài viết này
xin chia sẻ kinh nghiệm của cá nhân để việc thiết kế bảng hỏi có chất lượng,
khai thác được nhiều thông tin hữu ích và phù hợp với thực tiễn.
Trong
bảng hỏi thường có 2 phần chính là phần “THÔNG TIN CHUNG” và phần “NỘI DUNG PHỎNG
VẤN CHÍNH”.
- Phần
“Thông tin chung” là phần hỏi về thông tin thuộc về người được hỏi.
- Phần
“Nội dung phỏng vấn chính” là phần hỏi người được phỏng vấn về những vấn đề mà
đề tài muốn thu thập thông tin. Tùy từng lĩnh vực, thể loại và tên đề tài mà có
những nội dung phỏng vấn chính khác nhau.
I. VỀ PHẦN THÔNG TIN
CÁ NHÂN
Thứ nhất: Đặt câu hỏi
tế nhị
Đây
là điều cực kỳ quan trọng để họ cảm thấy thoải mái, hợp tác trả lời những câu hỏi
ở phần chính, do đó bạn cần lưu ý:
- Nếu
không thật sự cần thiết thì không cần hỏi họ và tên của họ, vì họ thường e ngại
rắc rối về sau khi tên mình được ghi vào bảng hỏi.
- Không
hỏi tình trạng hôn nhân (trừ trường hợp đề tài làm về chủ đề này hoặc có liên
quan chủ đề này) vì lỡ họ đã ly hôn thì rất ngại trả lời, và người hỏi cũng
không vui vẻ gì.
- Không
hỏi giới tính, thấy họ Nam hay Nữ thì tích vào đáp án trong phiếu. Trường hợp bạn
nghi ngờ giới tính của họ thì hỏi hay không tùy bạn, và bị ăn “quả chửi” thì lo
mà chịu…🤣🤣🤣
- Khi
hỏi về trình độ học vấn thì đặt câu hỏi khéo léo vì thường người có trình độ thấp
họ không muốn trả lời, nếu trình độ họ cao thì đừng tiếc lời khen, nếu trình độ
họ thấp thì nên có chia sẻ (Ví dụ: Dạ cháu nghĩ do ngày xưa điều kiện kinh tế
quá khó khăn nên thế hệ các bác chịu nhiều thiệt thòi...).
- Tùy
dạng đề tài, lĩnh vực và mục đích nghiên cứu mà đưa vào phần thông tin chung những
câu hỏi về cá nhân người được hỏi, nhưng nguyên tắc bất di bất dịch là đã
hỏi thông tin thì trong đề tài phải khai thác thông tin đó, đừng kiểu hỏi
cho có rồi không dùng đến, vừa mất thời gian, giấy mực, lại vừa có nguy cơ vướng
phải phiền phức.
Thứ hai: Không chia
khoảng thông tin định lượng
- Các
thông tin định lượng của người được hỏi là số tuổi, số nhân khẩu, thu nhập, diện
tích đất đai… Các thông tin này họ trả lời bao nhiêu bạn cứ ghi bấy nhiêu, đừng
chia khoảng.
Ví dụ:
Người được hỏi 42 tuổi, bạn cứ ghi 42 chứ đừng ghi “độ tuổi 41 – 50”.
- Vì
sao không chia khoảng? Vì nếu bạn chia khoảng thì khi về xử lý số liệu, bạn
không biết các thông tin chính xác của hộ là bao nhiêu nên số liệu không phục vụ
được nhiều mục đích khác.
Ví dụ:
bạn sẽ không tính được độ tuổi trung bình của tất cả những người được phỏng vấn
là bao nhiêu tuổi? thu nhập bình quân của những người được phỏng vấn là bao
nhiêu tiền?...
- Bạn
cứ yên tâm, việc chia khoảng các giá trị định lượng rất dễ nên không có gì đáng
lo cả, cứ ghi con số cụ thể rồi về chia khoảng sau.
II. VỀ PHẦN NỘI DUNG
CHÍNH CỦA BẢNG HỎI
Đây là
các nội dung phục vụ trực tiếp cho các mục đích và nội dung nghiên cứu, do đó tính
chính xác, hợp lý và khoa học của phần này quyết định chất lượng đề tài của các
bạn cao hay thấp, số liệu đề tài bạn đa dạng hay nghèo nàn…
Một số
lưu ý khi thiết kế nội dung chính của bảng hỏi là:
Thứ nhất: Phải thực
sự hiểu về mục đích và nội dung của đề tài mà mình sẽ làm
Chỉ
khi bạn thật sự hiểu về đề tài của mình, hiểu được đề tài hướng đến những mục đích
gì? Để đạt được những mục đích đó cần có những nội dung gì? Và để thực hiện những
nội dung đó thì cần có những số liệu gì?...
Từ chỗ
am hiểu những vấn đề đó, bạn sẽ đưa vào bảng hỏi những câu hỏi cần thiết, hợp lý,
đầy đủ và chính xác nhất để lấy được thông tin cần thiết từ người được hỏi về các
nội dung nghiên cứu, từ đó phục vụ tốt cho việc phân tích và đánh giá vấn đề trong
các nội dung nghiên cứu.
Thứ hai: Hạn chế câu
hỏi mở (trừ câu hỏi mà câu trả lời là số liệu định lượng), tăng cường câu
hỏi đóng
- Câu
hỏi mở là loại câu hỏi không cho trước đáp án để người trả lời lựa chọn, họ trả
lời sao mình ghi nguyên văn nội dung câu trả lời vào phiếu.
Ví dụ:
Ông/bà hãy đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ…?
- Câu
hỏi đóng là loại câu hỏi cho trước các đáp án để người trả lời lựa chọn và tích
vào, phù hợp với thực tế, hoàn cảnh và quan điểm của họ.
Ví dụ:
Ông/bà đã đến những nơi nào sau đây? 1.
Huế 2. Đà Nẵng
3.Hà Nội 4.
Nha Trang
Nếu đề tài bạn hướng đến nghiên cứu định lượng, xử lý số liệu thống kê (bằng phần mềm SPSS chẳng hạn) thì nhất định phải tuân thủ điều này. Vì
sao phải hạn chế câu hỏi mở? Vì câu hỏi mở không gán giá trị để đưa vào xử lý
thống kê được, tức là không chuyển qua định lượng được. Vì vậy, khi thiết kế câu
hỏi mở bạn nên thiết kế những câu hỏi thực sự cần thiết, phục vụ thiết thực nhất
cho đề tài, còn câu hỏi đóng nhiều giúp ta có nhiều số liệu để chuyển qua dạng định
lượng, từ đó có thể xử lý, phân tích số liệu một cách thuận lợi và đa dạng.
Tất nhiên, tôi nhấn mạnh rằng nếu đề tài bạn hướng đến nghiên cứu định lượng thì hạn chế câu hỏi mở nhé, còn các đề tài thuần túy định tính (do đặc thù ngành, lĩnh vực) thì việc câu hỏi mở nhiều là rất cần thiết.
Thứ ba: Chỉ hỏi câu
hỏi đơn, không hỏi câu hỏi phức
- Câu
hỏi đơn là câu hỏi chỉ hướng đến MỘT vấn đề cần trả lời.
Ví dụ:
Ông/bà hãy cho biết số nhân khẩu trong gia đình là bao nhiêu?.........
- Câu
hỏi phức là câu hỏi hướng đến NHIỀU vấn đề trong một câu trả lời.
Ví dụ:
Ông bà hãy cho biết những thuận lợi, khó khăn và kế hoạch kinh doanh trong thời
gian đến?
Câu hỏi
đơn giúp chúng ta dễ dàng hỏi và người được hỏi xác định được dễ dàng nội dung
cần trả lời, từ đó cung cấp thông tin chính xác và nhanh chóng; dễ nhập số liệu
vào phần mềm xử lý số liệu.
Câu hỏi
phức thường phức tạp hơn, nếu người hỏi không có kinh nghiệm phỏng vấn, người
trả lời không hiểu hết câu hỏi sẽ trả lời chung chung, không tách ra các ý cần
trả lời trong câu hỏi thì khi xử lý số liệu sẽ gặp rất nhiều khó khăn.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
Bài viết trên đây xuất phát từ quan điểm và kinh nghiệm của cá nhân, HY VỌNG
bài viết sẽ HỮU ÍCH cho các bạn, nhất là những bạn chuẩn bị làm đề tài nghiên cứu.
P/s: Nếu có vấn đề thắc mắc cần
trao đổi, tư vấn, các bạn liên hệ với tác giả, chúng tôi sẽ phản hồi trong thời
gian sớm nhất.
Tác giả: ThS. Trần Trọng Tấn, Giảng
viên Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế.
Fanpage: https://www.facebook.com/dichvuspsshue/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét